yanik nedir?ne yapmali?

Yanik Nedir?
Isi, isin, elektrik veya kimyasal maddelere maruz kalma sonucunda deri ve derialti dokularda meydana gelen bir çesit yaralanmadir.



Yaniklarin degerlendirilmesi : yaniklarin siddetini 5 ETKEN belirler.



1-Derinlik

1. derece yaniklar: Derinin sadece en üst tabakasinin zedelendigi yaniklardir. Kizariklik, gerginlik ve agri görülür. Örnek: günes yaniklari.

2. derece yaniklar: Derinin üst ve degisen oranlarda alt kisminin etkilendigi yaniklardir. Kizariklik, gerginlik, agri ve su toplanmasi (bül) ile karakterizedir.

3. derece yaniklar: Tüm deriyi kapsayan; derialti dokularina, derin dokulara ve hatta kemiklere kadar ulasan yaniklardir. Deri kuru kayis gibi olabilir veya renk degisikligi görülebilir (kömür gibi, beyaz veya kahverengi olabilir ). Siddetli yaniklarda, yüzeysel sinir uçlari ve kan damarlari zedeleneceginden yanik alanda his kaybi olabilir, buna karsin çevredeki daha az yanmis olan doku asiri agrili olabilir.

2- Yüzey miktari : Dokuzlar kurali ile belirlenir.

3- Kritik alanlarin yanmasi : Eller ayaklar, yüz ve cinsel organlar.

4- Hastanin yasi : Çok genç veya çok yasli olma.

5- Hastanin genel saglik durumu : Diger yaralanmalar veya hastaliklar (diabet, kalp, kronik böbrek hastaligi vb gibi).



HAFIF YANIKLAR:

Vücut yüzeyinin,

% 2 sinden az olan 3. derece yaniklardir.

% 15 inden az olan 2. derece yaniklardir.



ORTA SIDDETLI YANIKLAR

Eriskinlerde vücut yüzeyinin,

% 2-10 u arasindaki 3. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

% 15-25 i arasindaki 2. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

% 50-75 i arasindaki 1. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

Çocuklarda vücut yüzeyinin,

% 10-20 si arasindaki 2. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

Bebeklerde, tüm 1. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)



SIDDETLI YANIKLAR

Eriskinlerde vücut yüzeyinin,

% 10 undan fazla olan 3. derece yaniklar ve 3. derece el, ayak, yüz, cinsel organ yaniklari.

% 25 inden fazla olan 2. derece yaniklar.

Çocuklarda vücut yüzeyinin % 20 sinden fazla olan 1. derece yaniklar

Bebeklerde, tüm 3. derece yaniklar.

Basa Dön

--------------------------------------------------------------------------------

Isi Yaniklari
Yas isi (buhar, her türlü kaynayan sivi -su, yag) ve kuru isi (sicak ****ller, ütü, alev, günes) ile meydana gelirler.



Ilkyardim:

* Yanma sürecini sona erdirerek daha fazla yaralanmayi önlemek gerekir ; alevi söndürmek, kizgin ****li uzaklastirmak, yas isiya maruz kalmis giysileri çikarmak vb gibi. (DIKKAT: alev yaniginda sentetik giysiler deriye yapismissa dokunulmaz; kaynar sivi yaniginda eger olayin üzerinden zaman geçmisse giysiler soguk suya tutulmadan önce çikarilmaz aksi halde yapisan deride çikar)

1. derece yaniklarda

* ASLA yogurt, salça, dis macunu, zeytinyagi vb. seyler sürülmez !

* En az 10 dakika soguk suya tutulur.

* Gerginligi azaltmak üzere yagli krem veya agrisini almak ve gerginligi azaltmak üzere yanik merhemi sürülebilir.

* Genis yaniklarda, kisi kendi içebilecek durumdaysa bol sivi içirilir.

2. derece yaniklarda tedavi 1. derece yaniklarla aynidir. Ilave olarak; büller ASLA PATLATILMAZ ! Gerekiyorsa hastaneye götürülerek steril kosullarda pansuman yaptirilir. Eger bül genis bir alani kapsiyorsa, üstteki deri ASLA SOYULMAZ ! Eger patlamissa, o zaman içindeki sivi bosaldiktan sonra o kisim antiseptikle silinip üzeri steril gazli bez ile kapatilip sargi beziyle sarilir. Zira flaster yanikli dokuyu zedeleyebilir.

3. derece yaniklarda hastanin mutlaka bir yanik merkezine veya hastaneye götürülmesi gerekir. Hasta bilinçli (kendi içebilecek durumda) ise bol sivi içirilir. ALKOLLÜ ve ASITLI içecekler IÇIRILMEZ!

* Açik yanik yarasi hava ile temas ettigi sürece agriya neden olacagindan, yaranin hemen hava ile temasi kesilmelidir, bunun için yara nemli steril gazli bez ile kapatilir. Böylece enfeksiyondan da korunmus olur.

Basa Dön

--------------------------------------------------------------------------------

Kimyasal Yaniklar
Kuvvetli asit veya bazlarla meydana gelir. Çogunlukla endüstri, laboratuar veya fabrikalarda görülür. Sadece kimyasal maddeler degil onlarin olusturdugu gazlar ve buharlar da kimyasal yaniklara (özellikle solunum yolunda) neden olurlar. Bu gibi is yerlerinde normalde gerekli önlemlerin alinmis, kisilerin egitilmis olmasi gerekir. Bu kisilerin yönlendirmeleri ile yardimci olunmasi, ilk yardimcinin kendisini korumasi açisindan önemlidir.



Ilkyardim:

* Kendinizi korumayi sakin ihmal etmeyin.

* Hastanin kimyasal madde ile temasi kesilmelidir. Kimyasal madde;

KURU (TOZ) ise: Toz kimyasal madde, önce bir firça veya kuru bezle (en dogrusu elektrik süpürgesi ile) iyice vücuttan uzaklastirilir, ondan sonra bol akan su ile yikanir. Öncelikle firçalamanin nedeni : toz halindeki kimyasal madde su ile karsilastiginda aktive olarak ciddi yaniklara yol açmaktadir.

SIVI ise: Hemen etkilenen bölgedeki giysiler çikarilir ve etkilenen alan basinçli su ile en az 10 dakika (agri dinene kadar) yikanir.

* Açik yanik yarasi olusmussa, hemen steril gazli bezle kapatilip hastaneye götürülür.

Basa Dön

--------------------------------------------------------------------------------

Elektrik Yaniklari
Elektrik yaniklari, düsük veya yüksek voltajli akimla temas sonucu meydana gelir :

0.9 - 1 mA etkisizdir

1 -10 mA hafif etkilenme/agri

10 -30 mA kol ve/veya bacakta kuvvet azalmasi

30 -75 mA solunum durmasi

75mA - 4 A kalp ritminde bozulma veya kalp durmasi

4 A ve üstü, kalp durmasi ve ölüm nedeni olabilir.



Ev aletleri yeterince ciddi yaniklara yol açabiliyorsa da genellikle, ciddi yaniklar yüksek voltajin bulundugu fabrika ve yüksek gerilim hatlarinda çalisanlarda görülmektedir.

Elektrigin yaniga neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip baska bir noktadan çikmasi gerekir. Elektrik yaniklari sonucunda 2 önemli tehlike vardir:

1- Doku hasari, distan görülen kismin küçüklügünün tersine iç kisimda (derin dokularda) çok fazla olabilir. Giris yarasi küçük ama çikis yarasi tam tersine çok genis ve derin olabilir. Yüksek voltajli elektrik enerjisi kaslari ve deriyi, organ amputasyonu gerektirecek ölçüde harap edebilir.

2- Yaniga ilaveten (birkaç saat sonrasinda bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek voltajli akima kapilmis kisi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akima kapilmis kisiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akim kesilir, bunun için salter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çikartilir (gevsetilip birakilmaz!). Eger sigorta ve saltere ulasma olanagi yoksa o zaman, yalitkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kisi elektrik kaynagindan, ya da elektrik kaynagi (kablo vb ) kisiden uzaklastirilir. Aksi halde yardim etmek isteyen kisi devreyi tamamlayacagindan kendisi de akima kapilabilir. Elektrik yaniklarinin, vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik kaynagi ile toprak arasindaki devreyi tamamlamasi sonucu olustugu hatirdan çikarilmamalidir.



Ilkyardim:

* ABC degerlendirilir ve devamliligi saglanir. Gerekiyorsa TYD saglanir. Unutmayiniz ki elektrik akimina kapilma nedeniyle kalbi durmus kisileri hemen baslatilan TYD ile hayata döndürme sansi çok yüksektir.

* Yanik yaralari varsa kuru steril pansumanla kapatilir.

* Olasi kiriklar tesbit edilerek atellenir.

* Tüm elektrik yaniklari hastanede daha ileri tedavi gerektiren ciddi yaralanmalardir.